Gerçekleşen turizmin gerçekleştiği kaynak olarak, doğal alanların kullanılması, doğal güzellikle ve kırsal yoğunluğu olan alanlardan faydalanılmasıyla gerçekleştirilen turizm şeklidir.

Doğanın kucağında, yaylalarda kamp kurmak, dağların, bulutların üzerine çıkmak, derelerle yarışmak ve gökyüzünde; kuşlarla selamlaşmak, bulutlar içinde sonsuz mavide yol almak. Denizde su altının gizemli, çekici, sevimli dünyasını keşfetmek, su üstü kadar zengin bir biyolojiyle tanışmak ve nehirde; azgın akıntıyla boğuşmak , bir nehri boydan boya kat etmek ve mağaracılıktan, kaya tırmanıcılığına, kış sporlarına, bisiklete, gezginliğe, kaşifliğe uzanan geniş bir yelpaze ...Doğa Turizmi ve beraberinde Doğa sporları !..

Egemenliğini koruyan geleneksel tatil tarzının getirdiği yorgunluk ve bıkkınlık insanları bir arayışa itti. Doğamızda yatan merak, keşfetme duygumuz ve serüvenci yanımızla birleşince, daha önce hiç denemediğimiz aktivitelere yöneldik. Böylece, batının uzun zamandır tanıdığı bir tatil tarzı;doğayla iç içe, sporun ve dinlenmenin bir arada yaşandığı tatil anlayışı olan OUTDOOR SPORTS (doğa sporları=alternatif tatil) yaygınlık kazanmaya başladı. Beraberinde ülkemiz, yeni kavramlar ve sporlarla tanıştı, denedi ve sevdi. Çok değil, yedi-sekiz yıl önce yabancı olduğumuz kavramlar (day-hiking, rafting, scuba-diving, parapant, vb) iyice yerleşti ve benimsendi. Bunun sonucunda da yeni arayışlar, yeni pazarlar doğdu. Doğa sporları geniş kitlelere yeni bir tatil anlayışı getirirken, birçok kişiye de iş olanağı sağladı. İşte bütün bunlar ve daha birçok şey bizi, ülkemizin doğa harikası köşelerini tanıtmaya, buralara geziler düzenlemeye ve bu etkinlikler sayesinde insanların tatil anlayışını daha değişik ve özgün bir çizgiye getirme ve iç turizmi geliştirme çabasına itti. Kısacası Doğa Turizmi ile tanışmaya başladık.

Doğa Turizmi, ekseriya Ekoturizm ile ilgilidir ve 1980‘lerin başlarında turizm endüstrisi ile başlamıştır. Ekoturizm doğaya yönelik geziler ile ilk önceleri uzak, eşsiz, manzara alanlarına hitap eden yerlerin merak edilerek adeta keşfedilmesi şeklinde başlamıştır. Diğer bir taraftan Ekoturizm eğitimsel bir görünüş (kültürel yeterlilik) de gerektirmektedir, ancak bu kullanıcılar için bir kriter olarak ele alınmamalıdır, sadece bir gereksinimdir. Mamafih, istenilen, kültürel elementlerin kapsamında Ekoturizmi yaygınlaştırmak, önemini arttırmaktır.

Amaç; doğal ortamları tanımak, tanıtmak ve korumak, bütün doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak, doğal yaşam konusunda kamuoyu bilincinin arttırılmasını sağlamak, tehdit altındaki yaşam ve yaşam destek sistemlerinin korunması projelerini üretmek ve mevcut projelere destek vermek olmalıdır.

Doğa turizmi küme halinde yapılan turizmlerin tam tersi şekilde doğmuştur. Normale – doğal olana geri dönüşün farklı bir formu olan doğa turizmi, ekoturizm olarak da tüm dünyada yaygınlaşmaya başlamıştır.

Kavramlarını ele alırsak; Ekoturizm, planlama yöntemleriyle, yönetim-idare ve ekonomi ile geliştirilip arttırılmalıdır. Bu dinç ve istikrarlı projeler sadece mekan bilgisi ile değil, bunun yanında çevre ve onun korunması, eğitim, adaletli sosyal yardımlar ve toplumun sorumluluğu ile de başarılı olacaktır.

Doğa Turizmi’nin Prensipleri Doğa Turizmi belli başlı birtakım kurallar ve gereksinimler içermektedir. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür:

Alanla ilgili özel, bilgi ve kültürel birikimlerin korunması

Kaynakların ekonomik ve geri dönüşümlü kullanımları, kaynakların kıymetlerini düşürücü etkilere karşı önlem alınması

Yöredeki toplumların gelişimlerine ve kıymetlerine katkıda bulunmak

Yöredeki insanların kültürel, sosyal, politik görüş ve görünüşlerine saygı göstermek

Turizm endüstrisine kazanç sağlamak Doğa turizmi, doğayı ziyaret eden insanların çevreye verdikleri zarar karşıdır. Bu zarar doğal kaynakların tahribi şeklinde olmaktadır. Doğa turizmi, doğal kaynakların uygun bir şekilde, zarar görmeden kullanımını amaçlarken ziyaretçilerin bu şekilde eğlenme-dinlenme ve yenilenmelerine olanak sağlar.

Sürdürülebilir Turizm Turizm sürdürülebilir gelişimin tüm fikirleri içerisinde bir bölümü teşkil eder. Turizm, (sürdürülebilir gelişimi ifade ettiği sürece) doğanın, ölçeğin, mevkiinin bir gelişim süreci içerisinde uygun bir biçimde zamana karşı devamını sağlayıcı nitelikte olmalıdır. Çevrenin kabiliyeti diğer aktiviteleri ve projeleri engellemediği-zayıflatmadığı sürece turizm diğer kaynaklardan ve aktivitelerden ayrı tutulamaz.

Sürdürülebilir turizm tüm doğal öğeleri içeren doğal ve kültürel çevrenin etkilenmesine karşı gelen , nitelikleri geliştirecek üretimleri kapsayan bir değişimi beraberinde gerektirmektedir. Sürdürülebilir turizmin can damarı, kati değerleri düzenleyerek ekonomik, sosyal ve kültürel amaçları bir araya toplamaya uğraşmaktır.

Ekoturizm Kavramının Anlaşılması “Ekoturizm, ekosistem ile bir iletişim kurarak iştirak edilen, ev sahibi toplumların dürüstlüklerine saygı gösterilmesi gereken aydınlatıcı bir doğal gezidir” (Kanadalıların Çevresel Danışmanlık Konseyi,1992). Ekoturizm tüm sürdürülebilir gelişim içerisinde bir parçayı teşkil etmektedir, sürdürülebilir turizmin sadece bir parçasıdır. Mamafih, ekoturizmin etkisi, diğer turizm şekillerinin sürdürülebilirliliğini sağlayan, sürdürülebilirliliğini sunan ve kazandıran prensiplerle kesişmesine uzak bir noktada kavuşmasıdır (Wight 1993; Western 1993). Bu, sosyal, kültürel ve ekonomik amaçlarla toplanan bağışların destekleneceği prensiplerle mümkün olmaktadır (Wight,1993).

Ekoturizmin gerektirdiği bu prensipler şu şekildedir

1- Çevresel sıhhatin geliştirilmesi kaynakların değerlerinin düşürülmemesi, tahrip edilmemesi
2- Birinci elden, işbirliği ile, aydınlatıcı tecrübeler
3- Bütün birimlere eğitim (topluluklara, yönetime, NGOs, sanayiye ve turistlere)
4- Kaynakların doğal değerlerini tanımak ve tasdik etmek
5- Kaynakların kendi şart ve koşullarının kabulü, limitlerin tanınması
6- Tüm kullanıcılar arasındaki ortaklığın anlaşılması ve kabulü
7- Etnik-yöresel sorumlulukların bilinmesi, doğal ve kültürel çevrenin davranışlarının tanınması
8- Kaynaklara, endüstriye ve lokal topluluklara-yerel halka uzun süreli yardım ve yararlar (ekonomik ve ekonomik olmayan –maddi ve manevi) sağlamak
9- Tüm dahili ve harici operasyonların– organizasyonların iletişim çalışmalarından sorumlu olmak Ekoturizm genellikle küçük ölçekli turizm biçiminde, doğal alanlara, vahşi yaşama ve geleneksel kültüre yapılan geziler şeklinde de ifade edilebilir. Tipik bir biçimde, ekoturizm, doğal birliktelik içerisindeki alanların muhafazası ve taşraya ait ekonominin iyileştirilmesi için yapılan bir bağış gibidir.

Potansiyel Yardımlar ve Ekoturizmin Bedeli

Ekoturizm dünyanın pek çok bölümünde, özellikle herkese açık alanlarda büyüyerek çoğalmaktadır. Turistlerin sayısı artmakta, bununla birlikte yeni yerler görmek için ilgi artmaktadır, ve bu mekanların bir kısmı turizmin nasıl olumsuz etkiler gösterebileceğini açık bir şekilde sergilemektedir. Zayıfça planlanmış ve yürütülmüş ekoturizm vahşi yaşama zarar verebilir, ve bu zamanla alanları büyük tahriplere ulaştırabilmektedir. Bu amaçla uygulanması gereken öncelikli yardımlar şu şekildedir:

1- Yerli topluluklardaki ve korunan alanlardaki sermayeyi arttırmak (korunma altındaki alanlar bütçe zorlamalarından zarar görmekte, ama ziyaretçiler alanlara yardım etmekle ilgilenmekte ve bilinçli çevreciliğe önem vermektedirler)

2- Yöre sakinlerine iş imkanları yaratmak (örneğin, tur rehberliği, park muhafızlığı vb.)

3- Ziyaretçilere çevresel eğitim bilinci vermek (haberdar olmak-bilgi sahibi olmak davranışları değiştirebilir, örneklerin kullanımını değiştirebilir, ve iletişimlerin desteklenmesini yaratabilir)

Öncelikli bedeller şu şekildedir

1- Çevresel zarar (ziyaretçilerin aktivitelerine, yönetime ve davranışlara bağlıdır)

2- Ekonomik kararsızlık ve eşitsizlik (bu olumsuz etkiler turizmin herhangi bir şeklinde olabilecek sağlam olmayan kaynak gelirlerinden, genellikle doğal afetler gibi dış etkilerden kaynaklanan faktörlerden, nakit para kararsızlığından veya politik kararsızlıktan kaynaklanabilir)

3- Sosyo-kültürel değişiklikler (bu değişiklikler olumlu veya olumsuz olabilir)

Quebec City, Kanada, 22 Mayıs 2002

Kaynaklar :
1- T.C. Turizm Bakanlığı web Sitesi
2- Çeşitli yabancı organizasyonların web siteleri
3- Doğal hayatı Koruma Derneği web sitesi
Derleme : Ayşegül Aydın / Peyzaj Mimarı